Ethische balans

 

 

Zoals eerder betoogd, is het goed om ethiek binnen een polair krachtenspel te beschouwen. Het heeft iets te maken met balans. De beste aangrijpingspunten voor een onderzoek hiernaar vormen de rollen die gewoonlijk binnen een gemeenschap of  organisatie vervuld worden. Binnen het onderwijs betreft dat de onderscheiden functies bij het volgen en verzorgen van goed onderwijs. De belangrijkste zijn: student, ouder, docent, onderwijsondersteuning, management, beleid en bestuur. In het gunstige geval is de rolverdeling zodanig dat een en ander succesvol, naar tevredenheid, en efficiënt verloopt, en – als kroon op het werk – ook ethisch verantwoord. Predikaten die overigens normaliter op natuurlijke wijze met elkaar verweven zijn.

 

We zagen reeds dat het in dit verband ondoenlijk is en eigenlijk ook niet gepast om over individuen te spreken. We hebben ieder zo onze eigen individuele geaardheid, zowel wat betreft onze voorkeur en aanleg in het ethisch spectrum als wat betreft onze aanleg en vermogens tot dispositie. Dus moeten we een ‘vertaalslag’ maken van een verzameling individuen met hun eigen predispositie naar een organisatie ‘in balans’. Dit kunnen we grofweg op twee manieren.

Je kunt proberen de juiste persoon op de juiste plaats te krijgen, opdat teams en organisatorische eenheden ‘in evenwicht’ zijn. Denk hierbij aan het toevoegen van ‘ethische ingrediënten’ aan sollicitatie-assessments voor sleutelfuncties binnen het instituut. Zo is in rollenspelen doorgaans een goed beeld te verkrijgen van iemands vermogen tot dispositie.

 

De andere manier –  mijns inziens veruit te prefereren – is het expliciet benoemen en toekennen van ethische competenties aan de betreffende rollen. Iemand die een sleutelrol speelt bij een proces moet domweg weten wat van hem op dit terrein verwacht wordt. Tevens weet de persoon dat zijn eigen aannames en overwegingen voorafgaand aan relevante besluiten ter discussie staan. En wat nog essentiëler is, de persoon in kwestie is zich bewust van zijn voorbeeldfunctie, zijn capaciteiten en tekortkomingen. Bij het op zich nemen van een rol is een langdurige scholingsweg begonnen.  

 

Door aan rollen ‘ethische competenties’ toe te schrijven, kunnen we de gewenste balans in de organisatie benoemen. Dat de praktijk weerbarstiger is, behoeft geen betoog. Ethiek bedrijven is op weg gaan, doorgaans voor een lange tocht, die een lange adem vergt. Het is geen gezellig uitje.